Olympische Spelen van Athene 2004

Plaats: Athene (Griekenland)
Opening: 11 augustus 2004
Sluiting: 29 augustus 2004
Opening verricht door: Kostis Stefanopoulis, president van Griekenland

Deelnemende landen: 201
Sporters: 10.558 (6.257 m, 4.301 v) 
Aantal Nederlandse deelnemers: 210 (134 m, 76 v)
Aantal sporten: 28
Medaille-evenementen: 301
Nederlandse medailles: 22 (4 - 9 - 9), 17de in landenklassement
Chef de mission: Peter Vogelzang
Nederlandse vlaggendrager opening: Mark Huizinga (judo)
Nederlandse vlaggendrager sluiting: Leontien van Moorsel (wielrennen)

In 2004 keerden de Olympische Spelen terug in Griekenland, de bakermat van de antieke Olympische Spelen en de plek waar de moderne Spelen in 1896 begonnen. De aanloop naar de Spelen was moeizaam en er bestond grote twijfel of Athene wel op tijd klaar zou zijn. Toch lukte het. Dat ging weliswaar ten koste van negentien doden - overwegend verongelukte Albanese bouwvakkers - en ook was er een enorm tekort op de begroting.

Het Griekse organisatiecomite ATHOC kweet zich verder voorbeeldig van zijn taak. Het probleem van de enorme luchtvervuiling in het stadscentrum van Athene werd flink beperkt door de realisatie van een goedwerkend openbaar vervoerssysteem. Volgens IOC-voorzitter Jacques Rogge moest de megalomanie en de groei van de Olympische Spelen worden ingetoomd. Hij toonde zich een voorstander van Spelen "op menselijke maat".

Daarom stonden er in Athene maar weinig nieuwe sporten op het programma, alleen vrouwenworstelen kwam erbij. Desalniettemin werden heel wat deelnemersrecords gebroken: er waren 201 deelnemende landen en 301 medailleonderdelen. De populariteit van de Spelen als mediaspektakel bereikte een nieuw hoogtepunt met 3,9 miljard televisiekijkers wereldwijd vergeleken met 3,6 miljard voor de Spelen van Sydney in 2000. In Nederland keken dagelijks tussen 2,1 en 4 miljoen mensen naar de Spelen van Athene. De Olympische Spelen, van 13 tot 29 augustus, verliepen vrijwel vlekkeloos. Vrijwel vlekkeloos, want de Spelen werden ontsierd door een reeks dopingaffaires.

In Athene was de aanpak van doping strenger dan ooit. Er waren meer controles en dat sorteerde effect. Dopingcontroleurs hebben in Athene een recordaantal sporters die verboden middelen zouden hebben gebruikt, in de kraag gevat. Tijdens de Spelen werden ruim twintig sporters betrapt op het gebruik van verboden middelen. De meeste aandacht ging uit naar de rel rond de vedetten van de Griekse atletiek Ekatarina Thanou en Kostas Kenteris. Beide sporters kwamen niet opdagen bij een out-of-competition dopingcontrole. Ze zouden een ongeluk hebben gehad. De twee atleten werden uit het Griekse team gezet en trokken zich later persoonlijk terug van de Spelen. Saillant detail was dat Thanou enkele dagen eerder tijdens de openingsceremonie de Olympische vlam nog had ontstoken.
Hoogte- en dieptepunten

In sportief opzicht waren de Verenigde Staten het meest succesvol, maar China liet zien dat het aan een gestage opmars bezig is in de topsport met een tweede plaats in de medailletabel, met maar drie gouden medailles minder dan de VS.

De grote man in Athene was een Amerikaan. Zwemmer Michael Phelps miste maar net het legendarische record van zijn landgenoot Mark Spitz, die in 1972 zeven gouden medailles had gewonnen. Phelps bleef steken op zes keer goud. Daarnaast behaalde hij nog twee maal brons. Bij het zwemmen zorgden verder de Amerikaanse dames op de 4x200 vrije slag voor sensatie door met een tijd van 7:53,42 het 17 jaar oude wereldrecord te verbeteren. Het oude record stond sinds 1987 op naam van de zwemsters uit de DDR.

Hicham el Guerrouj evenaarde de prestatie van looplegende Paavo Nurmi. Nurmi wist tijdens de Spelen van 1924 zowel de 1500 als de 5000 meter te winnen. De Marokkaan El Guerrouj herhaalde dat kunststukje in 2004. Birgit Fischer schreef in Griekenland sporthistorie in de kano. De Duitse had al succes op de Olympische Spelen van Moskou in 1980. In Athene won ze goud bij de K-4 en zilver bij de K-2 en bracht ze haar totaal aantal Olympische medailles op twaalf: acht keer goud en vier keer zilver. Daarmee werd ze de eerste vrouw in de Olympische geschiedenis die gouden medailles wist te winnen tijdens zes verschillende Spelen en de eerste vrouw die minstens twee medailles won bij vijf verschillende Spelen.

Bij het basketbal maakten de Argentijnse mannen een einde aan de dominantie van de Amerikaanse profs, door hen in de halve finales verrassend te verslaan. Argentinië won uiteindelijk ook de finale. Opvallend omdat tot 2004 de Argentijnen niet bijster succesvol waren geweest bij teamsporten, behalve in een grijs verleden toen polo nog op het programma stond. In Athene wonnen de Argentijnen niet alleen het basketbal, maar ook het voetbal. De Argentijnse voetballers werden Olympisch kampioen zonder een enkel tegendoelpunt. De Amerikaanse softbalspeelsters zorgden voor een monsterscore. Hun totaalstand tijdens het toernooi: 51 punten voor en slechts een punt tegen.

Bij Olympische Spelen horen ook tragedies. De marathon voor mannen verliep dramatisch voor de Braziliaanse atleet Vanderlei de Lima. Hij lag een paar kilometer voor het einde op kop toen hij van de weg werd geduwd door een losgebroken toeschouwer. De Braziliaan raakte door het incident dusdanig uit zijn ritme dat hij uiteindelijk slechts derde werd.

Nederlandse prestaties
Het Nederlands Olympisch Team bestond uit 210 atleten (134 mannen en 76 vrouwen). In de voorbereiding was veel aandacht voor mentale training en presteren in hitte. De Nederlandse sporters konden in Athene bijvoorbeeld exclusief beschikken over de innovatieve hersteldrank PeptoPro.

De Nederlandse sporters hebben in Athene gezamenlijk 22 medailles veroverd: 4 gouden, 9 zilveren en 9 bronzen. Opmerkelijk was dat alle gouden medailles gewonnen werden door sporters op herhaling. De zwemmers Inge de Bruijn en Pieter van den Hoogenband, wielrenster Leontien Zijlaard-van Moorsel en amazone Anky van Grunsven. De resultaten waren minder dan bij de extreem succesvolle Spelen van Sydney (25 medailles, waarvan 12 goud), maar vanuit historisch perspectief waren de 22 medailles uit Griekenland goed voor een tweede plaats na Sydney.

Leontien Zijlaard-van Moorsel kwam tijdens de wegwedstrijd zwaar ten val. Het leek voor haar einde toernooi. Maar ze herstelde zich en won een paar dagen later de tijdrit en behaalde ook nog een bronzen medaille op de achtervolging. In Athene beëindigde Van Moorsel haar loopbaan. Ze werd de eerste wielrenster met vier Olympische titels op haar naam. Zij kreeg van de bezoekers van sport.nl de meeste stemmen in de verkiezing voor Nederlandse vlagdrager en mocht daarom bij de sluitingsceremonie de Nederlandse vlag dragen.

Inge de Bruijn had zich in Amerika een klein jaar laten afbeulen door haar succestrainer Paul Berger. Op de laatste dag van het zwemtoernooi betaalden al die inspanningen zich uit in een gouden medaille. De Bruijn prolongeerde haar Olympische titel op de 50 m vrije slag. Daarnaast haalde zij ook nog een zilveren en twee bronzen medailles. Met in totaal acht medailles - waarvan vier gouden - is zij de succesvolste Nederlandse olympiër aller tijden.

Amazone Anky van Grunsven miste een medaille bij de teamdressuur, maar prolongeerde haar Olympische titel in de individuele dressuur. Het knappe van de prestatie van Van grunsven was dat ze het dit keer met een ander paard (Salinero) deed dan in 2000 (Bonfire).

Van de twee titels die zwemmer Pieter van den Hoogenband in 2000 behaalde, wist hij er een te continueren. Op de 100 meter vrij ligt hij vijfde bij het keerpunt, maar weet hij uiteindelijk toch nog te winnen met slechts tien centimeter verschil. De zwemmer uit Eindhoven won ook nog twee zilveren medailles.

De wereld van 2004
Terwijl in Nederland de jeugd zich massaal op scoubidouen stortte (het knopen van gekleurde plastic draadjes), stonden de internationale politieke verhoudingen in de schaduw van de terreuraanslagen van 11 september 2001 in het centrum van New York. Bomaanslagen door islamitische extremisten zorgden ook in Europa voor angst en terreur toen in maart 2004 in Madrid bommen ontploften in treinen. De dreiging van terreur had ook gevolgen voor de Olympische Spelen, waar geldverslindende veiligheidsmaatregelen noodzakelijk werden geacht. Oorlog in hun land weerhield sporters uit Irak er niet van om aan de Spelen deel te nemen. De voetballers uit Irak haalden zelfs de halve finales en werden uiteindelijk vierde.

Medailleoverzicht

Goud Zilver Brons
1. VS 35 39 29
2. China 32 17 14
3. Rusland 27 27 38
4. Australië 17 16 16
5. Japan 16 9 12
6. Duitsland 14 16 18
7. Frankrijk 11 9 13

18. Nederland 4 9 9

Nederlandse erelijst

Goud (4) 
Zwemmen: Inge de Bruijn (50 m vrij) 
Wielrennen: Leontien Zijlaard-Van Moorsel (tijdrit) 
Zwemmen: Pieter van den Hoogenband (100 m vrij) 
Paardensport: Anky van Grunsven (dressuur)

Zilver (9) 
Zwemmen: Pieter van den Hoogenband (200 m vrij)
Zwemmen: Mannenestafetteploeg (4x100 m vrij), zie: Pieter van den Hoogenband en Johan Kenkhuis 
Judo: Edith Bosch (tot 70 kg) 
Badminton: Mia Audina (enkelspel) 
Zwemmen: Inge de Bruijn (100 m vrij)
Roeien: Holland Acht, zie ook: Diederik Simon 
Baanwielrennen: Theo Bos (sprint)
Hockey: vrouwenteam, zie: Minke Booij en Fatima Moreira de Melo 
Hockey: mannenteam, zie: Teun de Nooijer 

Brons (9)
Zwemmen: vrouwenestafetteploeg (4x100 m vrij), zie: Inge de Bruijn en Marleen Veldhuis 
Zwemmen: Inge de Bruijn (100 m vlinder) 
Judo: Deborah Gravenstijn (judo, klasse tot 57 kg) 
Judo: Mark Huizinga (tot 90 kg) 
Judo: Dennis van der Geest (zwaargewicht)
Roeien: Vrouwen Acht, zie ook: Annemiek de Haan 
Roeien: Kirsten van der Kolk en Marit van Eupen (lichte dubbeltwee) 
Mountainbiken: Bart Brentjens
Baanwielrennen: Leontien van Moorsel (individuele achtervolging)

Gerelateerde verhalen:
Volleybal: Richard Schuil
Baanwielrennen: Jeroen Straathof: Zomer-, Winter- en Paralympische Spelen

Sporterfgoed Athene 2004
Zwemmen: Badpak Inge de Bruijn
Wielrennen: Fiets Leontien van Moorsel